1. Làng trồng đậu phộng (lạc) bên kia sông.
Những vạt đậu xanh mướt, trải dài. Mới gieo cữ đầu năm, quay lại quay đi đã đến kỳ thu hoạch. Đi nhổ đậu, thế nào nó cũng nằng nặc đòi mẹ cho theo. Nhổ phụ ư, không đâu, nó theo để chơi và chực… mót! Nói mót đậu phộng, lũ nhóc xóm Soi đứa nào cũng mê tít. Đậu nhổ lên dồn đống, người lớn lặt hết trái già trái chắc cho vô bao vô gánh; số trái non, lép còn lại là phần trẻ con. Chịu khó mót kỹ, đem về rửa sạch, luộc lên đổ ra rổ, chị em xúm ngồi bóc, nhai. Đứa nào cũng chắp hít khen ngọt khen ngon. Mà ngon thiệt, có lép cũng vẫn là… đậu phộng; nhà quê khổ cực, trẻ nhỏ mấy khi có món “xa xỉ” như đậu phộng luộc mà ăn? Vậy nên chuyện giành mót đậu cũng không hiếm pha ẩu đả xảy ra. May, nó con gái, lại đẹt câm (quá chậm lớn – phương ngữ Phú Yên) nên mấy anh trai thương. Không phải đánh nhau, có khi lại còn được nhường cho chỗ tốt…
Lượm được vài trái đậu phộng chắc (người lớn bỏ sót) là chuyện… trời cho, ít có. Mừng lắm. Đậu phộng chắc không luộc mà để dành đem nướng. Lột lớp vỏ cháy sém, hạt đậu rám lửa vàng ươm cho vô miệng nhai rùm rụm. Vị đậu phộng nướng “đủ tuổi” quả là hết ý: đã ngầy ngậy vị béo bùi lại còn dậy hương thơm nức. Tiếng nhà bao nhiêu năm trồng đậu phộng nhưng chưa khi nào mẹ cho chị em nó một bữa đậu phộng ra hồn. Mùa thu hoạch, đậu tải về bao nọ nối bao kia dựng kín góc nhà. Vậy nhưng đừng mơ: đậu chắc đem cân bán; còn mớ đậu hơi lép lép mẹ vô bao cất kĩ, dành rang đâm trộn muối ăn… cơm. Với mẹ, những món gì không ăn với cơm đều được vô danh mục “ăn bậy”, “ăn phá cửa phá nhà”. Bây ăn cho đã miệng thì chỉ có nước… sập nhà, mơi mốt lấy gì ăn? Trên đống bao đậu phộng còn chưa “xuất cảnh” mẹ gác cây roi mây to, ngụ ý răn đe: đứa nào to gan đụng vô là chết với mẹ!
2. Lệnh mẹ to, có điều cơn thèm đậu phộng của nó cũng không hề nhỏ!
Hết mùa thì đậu lép đậu lừng gì cũng xem như “bế mạc”. Vậy nhưng dư vị những bữa tiệc đậu phộng lúc đang mùa cứ dai dẳng bám đeo. Đậu luộc nóng mềm, đậu nướng giòn tan… Gọi “tiệc” cho oai chớ tiệc tùng gì; vài ba rổ đậu mót (vỏ nhiều hột ít) cho 5 cái “tàu há mồm” nhà chị em nó chẳng qua là… trây mép, gây thèm hơn thôi. Đậu nướng càng thảm: tìm lượm đỏ mắt cũng chỉ được đứa vài hột, ăn cho biết mùi. Rón rén thò tay vô mớ đậu nguyên phơi cào đống dưới sân, chưa tới nơi đã bị mẹ quát, chạy không kịp ngó! Mẹ đúng là… đồ keo kiệt, nó lầm bầm, đậu nhà tùm lum, con ăn vài hột cũng tiếc! Chị Hai trợn mắt: Mày vừa nói gì? Em có nói gì đâu…, nó phát hoảng chối bay. May, chị Hai chưa nghe rõ; nếu không thể nào chị cũng sẽ lập tức thế… mẹ hành đạo, ăn roi là chắc. Chị Hai giống mẹ, hung không ai bằng!
Bực dọc, sợ sệt gì cũng không xua được cơn thèm. Mấy bao đậu phộng – phải chi mẹ mang đi đâu cho khuất mặt khuất mày; đằng này, nó cứ lù lù đứng góc nhà như thách thức, trêu ngươi. Cám treo heo nhịn đói, lần đầu tiên nó mới thấm hết ý nghĩa “đoạn trường” của thành ngữ ấy. Được, mình đã có cách. Bao đậu phộng to đùng, bớt mất một vốc thì có thánh mới phát hiện ra. Ai biểu mẹ cứ để lù lù trước mắt, trêu ngươi cơn thèm của nó chi. Cái này là lỗi tại mẹ, không phải tại nó…
3. Một mũi dùi nhọn, chọc lách vào cái bao “da rắn”, khéo léo đùa từng sợi cước ép sang bốn góc.
Lỗ trống to dần, vừa vặn moi rớt hạt đậu phộng ra ngoài. Moi được một hạt thì sẽ có khả năng moi đến… mười hạt. Mỗi bao mười hạt thôi. Nó đủ khôn ngoan để hiểu rằng: không nên quá tham. Lấy đủ số quy định xong lại dùng dùi khéo léo đùa từng sợi cước trả về chỗ cũ. Cẩn thận hơn, nó còn hè hụi vần bao đậu quay cái phía “tì vết” vào trong cho khuất. Xong! Cho “chiến lợi phẩm” vào túi quần, đợi mẹ đi làm đồng là xuống bếp cời than đem nướng. Món đậu phộng nướng (ăn vụng) quả là ngon, ngon đến gấp đôi ba lần những hạt đậu mót công khai. Đúng rồi, phải khổ công nghiên cứu chớ dễ gì na. Nó thấy tự hào với cái tuyệt chiêu moi đậu phộng thuộc hàng “bí kíp”. Mình thông minh quá xá. Ba mẹ có tài thánh chắc cũng không thể nào ngờ…
Không ngờ thật. Nó “trổ ngón” mấy lần mà ba vẫn chỉ nhìn đống bao hơi xộc xệch, bán tín bán nghi: đậu phộng mình đã phơi khô mà sao để nó nhót (khô rút) dữ vậy bà…
4. Lần đầu tiên nó oán mẹ, oán tới “xương tủy”!
Đầu đuôi cũng chỉ do mấy hạt đậu phộng. Hờn đúng nửa tháng. Im ỉm, không buồn cười nói. Với nó vậy là “to chuyện” bởi bình thường, nó mang danh “đài phát thanh”, mồm như tép nhảy. Mẹ dỗ, dụ cho thứ này thứ kia nó cũng nhất quyết không mở miệng…
Mấy lần đầu “chôm” đậu phộng đem nướng nó đều lột vỏ tại trận, lia vô bếp đốt hết (để “phi tang”). Hôm ấy ỷ y nhà không có ai, nướng xong, nó mang ra bậc cửa ngồi lột. Dồn dưới chân đống vỏ, định bụng ăn xong sẽ hốt ném ra ngoài thì con Tím xóm trên ơi ới chạy qua rủ đi bắt nẻ (đánh chuyền). Cái tính hậu đậu cộng với mê chơi khiến nó lật đật vù theo, quên béng chuyện phi tang “chứng cứ”. Chiều về, nhìn đống vỏ đậu phộng cháy lam nham dụ mời lũ kiến đến bu đen mẹ hiểu ngay cớ sự. Rút cây roi mây, mẹ điểm danh từng “đối tượng tình nghi” trong nhà và không khó khăn gì để tìm ra nó. Mấy lằn roi đích đáng. Con dạy không nghe. Ăn tàn phá hại. Cái đồ “phá gia chi tử” không đánh để chi… Đánh đau thật. Lần đầu tiên mẹ đánh nó đau như thế. Mỗi lằn roi mẹ quất, cơn phẫn nộ trong người nó lại trồi lên cao. Chỉ chảy nước mắt chứ không khóc. Đau một phần nhưng cái chính là ức. Mẹ thật tệ, chỉ mấy hột, quên, mấy vốc, đậu phộng, gì to tát đâu mà nỡ đánh con te be. Tao biểu một cũng chừa hai cũng chừa, mày còn tái phạm nữa là biết tay… Tái phạm ư, thèm vào! Nó đã thề độc: từ nay có thèm tới chết cũng không đụng vô đậu phộng của mẹ…
5. Nó đi học xa. Lên thành phố. Tháng tháng, mẹ phải chắt mót gửi tiền từ dưới quê.
Hè, về nhà. Bữa cơm chiều mẹ dọn ra chỉ có tô canh rau, chút cá kho và cối muối đậu phộng. Vẫn thứ muối đâm từ những hạt đậu lép. Mẹ không động đến canh cá, ngồi xúc muối đậu ăn khan. Bây ăn đi, kệ tao, quen rồi… Hỏi tình hình thu hoạch đậu năm nay ra sao, mẹ than: mất mùa, lại còn rớt giá. Đậu thu lên vét bán sạch sành sanh cũng mới đủ lo cho mày học phí. Còn tiền ăn tiền ở chưa biết tính sao… Trán mẹ nhăn riết, những vệt chân chim đuôi mắt như hằn sâu hơn. Nó buông chén, nhìn mẹ lom lom: dạo này mẹ già đi nhanh quá!
Con Út sà vào mâm xúc muối đậu phộng. Miếng muối đậu mặn chát. Nó nhai lúng búng, cằn nhằn: đậu đã lép mẹ còn tham, cho muối vô chi mặn dữ… Mẹ lập tức chống đũa, trợn mắt: muốn ăn ngon thì từ mai… nghỉ học ở nhà rồi ăn ngon, con nha?
Tác giả: Y Nguyên
